معماري داخلی در هند

از اصلی ترین ویژگی های این سبک، نگاه رمزگونه و نمادین به هستی است. این جهان بینی و نگرش بر معماري آنها به بهترین شکل تأثیرگذار بوده است. مردمانی که با داشتن تنوع فراوان ادیان و باورها به ساخت بناهاي معماري گوناگون با ساختارهاي پیچیده، قدسی و در عین حال زیبا و باشکوه نایل گشته اند. از طرف دیگر، آنچه جذابیت معماري هند را براي ما دو چندان میکند، تأثیر متقابل معماري ایرانی و هندي بر یکدیگر است. بر این اساس، بررسی سبک معماري داخلی هند و آشنایی هر چه بیشتر با آن، از اهمیت بسزایی برخوردار است. دو الگوی مهم برای خانه هاي هندي وجود دارد. یکی از این الگوها برای ساخت خانه های شهري بزرگ و وسیع متعلق به خانواده هاي ثروتمندان کاربرد دارد. این نوع خانه هاي دو یا چند طبقه عموماً گرداگرد یک یا چند حیاط طرح ریزي شده اند و آستانه ورودي آنها در بیشتر موارد پرکارهستند و با راهروي خمیده اي به فضاي درونی راه پیدا میکنند. بیشتر خانه های این الگو دیوارهاي سنگ کاری ضخیم و بام هاي مسطح سنگی دارند. بام و حیاط به صورت فضایی براي زندگی استفاده می شوند. تفاوت هایی در مناطق مختلف، به ویژه در روش ساخت و نوع مصالح این خانه ها دیده می شود. در این الگو، اتاق هاي متعددي از جمله اتاق پذیرایی در طبقه دوم، اتاق هاي خواب، آشپزخانه و اتاقی براي حسابداري وجود دارند. آشپزخانه معمولاًً در گوشه حیاط است. اتاق آینه کاري شده نیز با تزیینات فراوان در این خانه ها وجود دارد. مبلمان و تزیینات زیبا و مجلّل از جمله سقف طلا کاري شده، تخت خواب از نقره و حکاکی هاي روي چوب و سنگ از ویژگی های این الگو است.

الگوی دیگر خانه ها مربوط به خانه جامعه مسلمانان است. الگوی خانة مسلمانان هند متأثر از باورها و اعتقادات آنها شکل گرفته است. و دارای بخش فضاهاي خصوصی و بخش نیمه عمومی است. در طبقه همکف و ورودي خانه، ایوانی است که حدود 75 سانتی متر از سطح خیابان بالاتر قرار دارد و پس از آن، اتاق ورودي با حفاظی به منظور حفظ حریم خصوصی از حیاط داخلی ساخته شده است. اتاق ورودی معمولاًً از طریق پلکانی مستقیماً به طبقات بالاتر راه پیدا میکند. مهمانان نیز از این مکان به اتاق پذیرایی رسمی در طبقۀ نخست هدایت می شوند. پس از حیاط، رواق بیرونی قرار دارد که به حیاط باز می شود. این فضا در ادامه به رواق درونی می رسد. پلکانی در حیاط قرار دارد که امکان رفت و آمد مستقل از حیاط به اتاق هاي بالا را فراهم می سازد. حیاط رو باز این خانه ها به تهویه هواي خانه و نوررسانی به همه طبقات کمک میکند. آشپزخانه و سایر فضاهاي خدماتی در اطراف حیاط قرار دارند. بعد از رواق درونی، آخرین اتاق خانه قرارگرفته است. این اتاق معمولا براي پذیرایی از خویشان نزدیک و دوستان خانوادگی بوده و همچنین براي خوابیدن کاربرد دارد.

برخی از ویژگی هاي معماري داخلی هند

رنگ

رنگ عنصر شاخص و کلیدي در فرهنگ و آ یین هاي مردم هند است. در زندگی روزمرۀ مردم هند، استفاده از رنگ در پوشش ظاهري تا لوازم و مبلمان خانگی، مبلمان شهري، کاربرد دارد و از گِل هاي رنگارنگ طبیعی، مجسمه ها و نقاشی هاي رنگین بر روي در و دیوار خانه ها و معابد استفاده میکنند. رنگ هاي سفید، قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی و سیاه به صورت نمادین با زندگی آ یینی  مذهبی مردم هند عجین شده است و در کیفیت فضاهاي داخلی مؤثر بوده است.

موتیف و نمادهاي مهم در هند

در هند، موتیف ها و الگوهاي رایج، ناشی از مذهب، عقاید، باورها، فرهنگ و محیط هستند. برخی از الگوهاي ایرانی مانند گره ها و اسلیمی ها جزء موتیف هاي هند هستند. اشکالی همانند گل لوتوس، طرح حلزونی یا اسپیرال، بته جقه، قو، طاووس، طوطی، فیل، ماهی، برخی طرح هاي گیاهی و هندسی از الگوها و موتیف هاي متداول هستند. این موتیف ها، نمادهایی با مضامین اساطیري و آ یینی هستند و در بسیاري از عناصر و آثار تزیینی از جمله پارچه ها، کاغذ دیواري، مجسمه سازي،
نقاشی، سفالگري، قالیبافی و غیره به کار می روند.

صفحات تاشوي چوبی جِلی

صفحات چوبی به شکل منبّت کاري شده، مشبک و یا همراه با نقاشی هاي هندي به تقسیم بندي فضاهاي داخلی کمک میکنند و امکان ایجاد پلان باز و فضاهاي منعطف، عبور نور و ایجاد سایه روشن هاي زیبا و تهویۀ هوا را مهیّا می سازند.

( جِلی اصطلاحی است که در هندوستان به سنگ هاي سوراخ دار یا صفحات مشبک با طرح هاي هندسی و گیاهی گفته می شود. از طریق جِلی امکان تهویه در ساختمان، کنترل نور شدید و نیز حفظ خلوت درونی یا پرده سرا ( که در نظام اجتماعی اسلام بسیار اهمیت داشت ) مهیا می شود. طرح هاي اولیه جلی، به شکل طرح هاي هندسی بر روي سنگ بود، ولی بعد از ورود مسلمانان، طرح هاي گیاهی و اسلیمی مانند آنچه در تاج محل میبینیم، به این طرح ها اضافه شدند. جلی ها تنها در طرح پنجره ها به کار برده نمی شوند، بلکه در برخی عناصر فضاي داخلی کاربرد دارند. زیباترین جلی ها را می توان در مسجد سیدي سید، مقبره سلیم چیشتی و تاج محل مشاهده کرد. )

شکل طاقها

طا قهاي نعل اسبی، اوجی ( طاقی نوك تیز)، طا قهاي سه حلقه ( تري فویل )، طاقهاي چند حلقه ( مولتی فویل ) بیشترین کاربرد را در معماری داخلی هند دارند و به فضا ماهیت هندي میبخشند.

تزیینات پرکار

در معماري داخلی هند، تز یینات پرکاري از انواع حکاکی ها، منبت کاری  ها و نقاشی ها بر روي سطوح فضاي داخلی از سقف تا دیوار و کف مشاهده می شود. گویی هیچ نقطه اي از فضا از هنر هندي نباید بی بهره بماند. انواع مختلفی از پارچه هاي متنوع رنگی، قالی ها و انواع مبلمان بر ازدیاد عناصر و شلوغ شدن فضا می افزایند.

انواع هنرها و تزیینات داخلی هند

در چیدمان به سبک هندي از انواع و اقسام پارچه ها استفاده می شود. همان گونه که به سبب تعداد رنگ، استفاده از حکاکی ها و منبت کاري هاي پرکار در مبلمان و سطوح فضایی کثرت و تنوّع وجود دارد، در استفاده از پارچه هاي متنوع و طرح هاي مختلف نیز این تعدد مشاهده می شود. از انواع طرح هاي پارچه ای تز یینی نظیر سرمه دوزی و پولک دوزی در فضاهاي داخلی به سبک هندي استفاده می شود. هندیها برای پوشش کف فضاهای داخلی از نوعی کف پوش با طرحهاي هندسی و خطوط حاشی هاي باریک که با نقوش گیاهی در حاشیه و نقش یک حیوان و یا گل در وسط تز یین میشدند، استفاده کردند. نقاشی در هند یک هنر کاملاً باستانی محسوب می شود که در تزیین سطوح فضاهای داخلی کاربرد فراوانی دارد. هنر سفالگري از هنرهاي مهم هند است. در حالت کلی، ظروف سفالی هند به سه دسته، بدون لعاب، لعابدار و مجسمه هاي سفالی تقسیم بندي می شوند.

هنر منبت کا‌ري روي چوب از مهم ترین و اصیل ترین صنایع هنري هند محسوب می شود. منبت کاري یکی از هنرها و صنایع دستی است که در آن نقش ها به صورت نقش برجسته روي زمینۀ کار قرار میگیرند. منبت کاري بیشتر به صورت کنده کاري روي چوب اجرا می شود. منبت کاري روي چوب در هند، تجلی عینی پیوندي تفکیک ناپذیر میان هنر و مذهب است. نقاشی روي مبلمان هاي چوبی مانند کمدها حاوي مضامین سمبولیک و نمادینی چون انواع ماندالاها، لوتوس، گل یاس، تصاویر اساطیري و غیره هستند.

برخی از عناصر و مبلمان هند

1- تابخور سلطنتی: نوعی صندلی چوبی است که داراي منبت کاري هاي زیبا و پرکار است.
2 - میزهاي مربعی شکل: میزهاي مربع شکل با پایه هاي کوتاه ( حدود 25 تا 30 سانتی متر ) و همراه با نقاشی هاي زیبا هستند.
3 - تخت خواب هاي هندي: تخت خواب هاي هندي داراي مشخصه هاي ویژه اي ازجمله طاق، پرده هاي سلطنتی، ستون، منبت کاري و غیره هستند.
4 - انواع کتابخانه هاي هندي: طرح کتابخانه هاي هندي با حکاکی هاي پرکار و اغلب شامل طاق هاي چند حلقه به صورت 2،1 و یا 3 تایی بر اساس ابعاد فضاي موردنیاز هستند.
5 - صندلی ها و مبل هاي پایه کوتاه هندي: این مبلمان ها نیز مانند سایر عناصر کاربردی و تز یینی هند، دارای نقش و نگارهای متنوعی می باشند.
6 - مَندیر: محل عبادتی است که در هرجایی از خانه غیر از اتاق خواب می توان قرار داد. مندیرها بعضی داراي در و برخی بدون در هستند.
7 - اشیاي تزیینی کوچک: انواع مختلف جعبه هاي تزیینی، کاسه، گلدان، کوزه، قاب عکس، آینه، شمعدان، سینی، قلیان، مجسمه حیوانات مقدس مانند فیل، اسب، طاووس وغیره در فضاهاي داخلی استفاده می شوند.

8 - در معماري سنتی هندي، شمع ها را در طاقچه هاي سنگی طاقدار قرار میدهند که در فضاي داخلی و محوطه خارجی (مانند حیاط)، نقش تزیینی و روشنایی را ایفا میکنند‌. عود یکی از عناصر مهم تزیینی در خانۀ هندي است. نوعی چراغ نفتی کوچک در خانه های هندی وجود دارد که اغلب با خاك رس ساخته می شود و نوع برنجی آن در خانه ها و معابد براي روشنایی در مراسم خاص استفاده می شود. چراغ هاي برنجی اغلب با طرح پرنده هاي اساطیري ساخته می شوند. به طور کلی تنوع مصالح در ساخت چراغ ها بسیار است و نمونه هایی از آنها با مرمر، چوب، موزائیک و فلز ساخته می شوند.