طراحی یک خانه مسکونی با طراحی فضاهای داخلی ، حجم آن ، محوطه و حیاطی که آن را در می گیرد کامل می شود . معمار از همان ابتدای کار به طراحی محوطه پیرامون بنا و فضاهای باز و نیمه باز توجه دارد . نحوه تعریف رابطه فضاهای داخلی با فضاهای باز و نیمه باز بر کیفیت و عملکرد آنها تاثیر زیادی دارد .
فضاهای باز
به طور کلی فضاهای باز به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می شوند . فضای باز خصوصی ، در ارتباط با عرصه خصوصی خانواده و رابطه ای منطقی با آشپزخانه و نشیمن قرار دارد . فضای باز عمومی معمولاً در عرصه عمومی و در جبهه ای از ساختمان واقع می‌شود که در سمت خیابان یا کوچه عمومی است .
استفاده از گیاهان ، درختان ،گل کاری ، آلاچیق ، چراغ ، حوض و فواره بر غنای فضاهای باز خصوصی می‌افزاید .
در فضای باز خصوصی افراد خانواده فعالیت‌های چون استراحت ، بازی کودکان ، برخی پخت‌وپز ها ، خشک کردن لباس ، دور هم جمع شدن ، نگهداری پرندگان ، پارک ماشین ، بیرون شنا در استخر و ... انجام می شود . مکان یابی فضای باز و همچنین انتخاب نوع درختان و پوشش گیاهی با توجه به اقلیم منطقه صورت می پذیرد .
به طور معمول طراحی فضای باز در خانه ها به سه صورت میباشد . در خانه های شمالی در حد فاصل خانه و معبر قرار می‌گیرد . در خانه های جنوبی ، افراد مستقیم از معبر عمومی وارد خانه می‌شوند و حیاط به صورت خصوصی به دور از رفت و آمد است . گاهی هم فضای باز در پیرامون خانه طراحی می شود .
در معماری سنتی ایران خانه هایی که به صورت کوشک طراحی می شدند از این الگو تبعیت می کردند و ساختمان در وسط فضای باز قرار می گرفت . توجه به مسائلی چون ابعاد و تناسبات زمین ، نحوه و مکان استقرار بنا، نوع باغچه بندی ها ، حل مسئله اشراف همسایگان ، وضعیت اقتصادی و فرهنگی خانواده به طراح در خصوص ارائه پاسخ های معمارانه برای بالا بردن کیفیت حیاط کمک می‌کند .
فضاهای نیمه باز ( ایوان ، بالکن ، تراس )
فضاهای نیمه باز در حدفاصل فضاهای بسته و باز واقع شده و محل اشتراک آنها می باشد . در آنجا ضمن در امان بودن از تابش شدید خورشید یا بارش برف و باران می‌توان در کنار فضای باز نظاره‌گر مناظر زیبا بود .
فضاهای نیمه باز در مجاورت سایر فضاها ، عملکردهای متناسبی را به خود می گیرد . به عنوان مثال بالکن اتاق خواب محل خوبی برای نشستن ، مطالعه کردن و تماشای مناظر اطراف است و ایوان کنار نشیمن که مشرف به حیاط خصوصی است امکان دور هم جمع شدن و غذا خوردن را در فصل مناسب سال به افراد خانواده می دهد . از این رو ابعاد آن در قسمتهای مختلف خانه متفاوت و متناسب با عملکرد آن میباشد .
سقف ایوان و بالکن امکان ایجاد سایه را برای پنجره های دیوار به وجود می‌آورد و عمق آنها طوری در نظر گرفته می‌شود که مانع عبور نور شدید خورشید به داخل شوند . الگوی حیاط مرکزی که در خانه های مناطق مرکزی ایران ساخته می‌شدند ، نمونه‌های بسیار موفقی از طراحی همساز با اقلیم هستند . در برخی از آنها در اطراف حیاط مرکزی ، بنا به صورت دو طبقه ساخته شده و فضای باز به صورت گودال باغچه در طبقه همکف قرار می‌گیرد .
