سطح عنصری دو بعدی است که (شکل آن) اصلی ترین ویژگی آن را بیان میکند. شکل واقعی یک سطح فقط زمانی رؤیت پذیر است که به آن نگاه کنیم.
عامل مهم دیگر کیفیت سطح است، که تابع ماده ای است که از آن ساخته شده است. نوع رنگ، بافت، الگو و زمینه به ویژگی های اثر گذاشته و کیفیت آن را مشخص میکند.
کیفیت سطوح، اصلی ترین عنصر در شکل گیری بسیاری از هنرهاست: در بافت، چاپ پارچه،در طراحی محصولات صنعتی،در معماری داخلی، گرافیک، نقاشی و در صنایع دستی، کیفیت سطوح، تأثیر اساسی بر کیفیت آثار و محصولات دارد.
در هنر تجسمی سطح را به صورت های مختلف میتوان تجسم بخشید وبه وجود آورد. به عنوان مثال از حرکت یک پاره خط در فضا یا روی صفحه در یک جهت خاص سطح ساخته میشود.همچنین اگر نقطه ای را در دو ُبعد گسترش دهیم سطح تشکیل میشود و به همین ترتیب فضای تجسمی میان حداقل سه نقطه ی جدا از هم و یا فضای بین دو پاره خط میتواند سطح را تداعی کند.
سطح ممکن است مانند دیوار یا کف اتاق، روی جلد یک کتاب، سطح تابلوی نقاشی یا کارت ویزیت صاف و یکنواخت باشد و همچنین سطح ممکن است مانند سطح یک گنبد، سطح یک پیکره، رویة ماشین جاروبرقی یا کوزه، برجسته و به شکل منحنی یا کروی باشد
شکل
اصلی ترین ویژگی سطح ، شکل آن است. شکل های طبیعی، اشکال دنیای طبیعی اطراف ما را نشان می دهند. صورت ساده شده این اشکال در هنرهای تجسمی کاربردی وسیع دارند.
بعضی از اشکال هندسی هستند که براساس کیفیت بصری، براحساس و ادراک انسان تأثیرمی گذارند.مثلث،مربع و دایره اصلیترین شکل های هندسی هستند. این اشکال دربعد سوم هرم، مکعب، مخروط و استوانه را ایجادمی کنند. در هنرهای تجسمی و هنرهای کاربردی از انواع اشکال برای بیان مفاهیم و کیفیات مورد نظر بهره می گیریم.
الف) دایره و شکل های منحنی: دایره شکلی است متمرکزو درونگرا که مرکز خود تاکید دارد. دایره نماد نرمی، لطافت، سیالیت، تکرار، و درونگرایی، آرامش روحانی و آسمانی، پاکی و صمیمیت و آن جهانی بودن به شمار می آید. به همین دلیل دایره همیشه به عنوان یک شکل کامل مورد توجه هنرمندان بوده است. دایره در ترکیب با سایراشکال و خطوط، پویا و پرتحرک ظاهرمیشود. اشکال و فرم های دایره ای شکل کاربرد زیادی در هنرهای تجسمی و کاربردی دارند و بیانگر نرمی در فرم و سیالیت در حرکت اند و رشد بیولوژیک را القا میکنند.
و بسیاری از هنرمندان در شرق و غرب سعی کرده اند آثار خود را بر مبنای دایره و یا ترکیب هایی از دایره به وجود بیاورند.به ویژه در هنر ایرانی نقاشان بزرگ برای ساختن آثار خود از ترکیب هایی براساس حرکت چرخشی دایره الهام گرفته اند.
دایـره نمـاد حرکـت جاودانـه، تکـرار و تبدیـل. روز و شـب، زوج و فـرد، خیـر و شـر، بـالا و پاییـن و... اسـت. ییـن و یانـگ دو عنصر متضـاد کـه هیـچ گاه از یکدیگـر جـدا نمـی شـوند و یکدیگـر را نفــی نمی کننــد. نشــان دهنــده جاودانگــی و ارتبــاط مــداوم دو عنصـر متفـاوت و در عیـن حـال یگانـه مـی باشـند کـه در شـکل دایــره نشــان داده می شــوند.
ب) مربع و شکل های چهارگوشه : مربع به عنوان یک عنصر بصری بیانگر خلوص و عقلانیت است. تساوی چهار ضلع و چهار زاویه بیانگر قانونمندی و وضوح آن است. از تغییرات زاویه ها و ضلع های آن، اشکال چهارگوش متنوعی به وجود می آید. مربع بر خلاف دایره نماد صلابت، استحکام و سکون است. این شکل مظهر قدرت زمین و مادی و در عین حال از زیباترین اشکال هندسی است.
ج) مثلث و شکل های سه گوش: مثلث شکلی سه ضلعی در انواع مختلف است. مثلث به واسطة زوایای تندی که دارد سطحی مهاجم و شکلی ستیزنده به نظر می رسد که همواره در حال تحول و پویایی است. هنگامی که این شکل بر سطح قاعده اش قرار بگیرد پایدارترین شکل هندسی است و مثل یک کوه استوار به نظر می رسد اما چنانچه بر یکی از رأس های خود قرار بگیرد حالی کاملا ناپایدار و متزلزل دارد.
براساس ترکیب هایی از مثلث، میتوان ترکیب های ساختاری بسیاری به وجود آورد. استفاده از مثلث و شبکه های مثلثی یک اصل ساختاری در طبیعت و در معماری به شمار می رود. از تکرار و ترکیب شکل های مثلث، مربع و دایره میتوان سطح های متعدد منظم و غیر منظمی به دست آورد. همچنان که اگر اشکال پیچیده و آلی طبیعت را تجزیه و ساده کنیم مجددا به اشکال ساده دایره، مثلث و مربع خواهیم رسید.
